انواع کود آلی (طبیعی)

کودهای آلی

انواع کود آلی ترکیب مختلفی دارند ، کود های آلی یک ماده پوششی حاوی انواع مواد آلی و مواد مغذی گیاهان است که عمدتاً به شکل ترکیبات آلی وجود دارد. تفاوت کود زیستی و کود شیمیایی این است که کود طبیعی از مواد زائد قابل تجزیه بیولوژیکی مانند دفع حیوانات و زباله های کشاورزی تشکیل شده است و از آنجا که قابل تجزیه است نمی تواند به محیط زیست آسیب برساند و حاصلخیزی خاک را افزایش می دهد. اما در اینجا از معایب کودهای زیستی نیز خواهیم گفت. محاسن این کودها از معایب کود آلی خیلی بیشتر است.

انواع کود های آلی عبارتند از:

کود کشاورزی

هوموس

فضولات پرندگان

فضولات خرگوش

کمپوست

خاکستر

بایو هوموس

کود کشاورزی سبز

کنجاله استخوان

خاک اره

سیلت

مدفوع

در ادامه در مورد جزئیات هر یک از انواع کود و نحوه صحیح استفاده از آن توضیح خواهیم داد.

کود کشاورزی

انواع کود کشاورزی گاوی ، اسب، گوشت خوک.

کود گاو محبوب ترین کود طبیعی برای باغات است که شامل نیتروژن، کلسیم، فسفر و پتاسیم است. علیرغم استفاده گسترده از کود گاو، این ماده یکی از غیر مغذی ترین انواع مواد آلی است. به همین دلیل باید به مقدار زیاد یا در ترکیب با کودهای آلی دیگر به خاک وارد شود.

کود اسب: یکی دیگر از انواع کود طبیعی  کود اسب است . در مقایسه با کود گاو، کود اسب حاوی عناصر مفید بسیاری است و موجب رشد و نمو گیاه می شود و از نظر غذایی دارای ارزش زیادتری است. محتویات آن شبیه کود گاوی است، اما در کود اسب مقادیر بیشتری از این مواد وجود دارد. از کود اسب بیشتر برای تغذیه کدو تنبل، کدو سبز، سیب زمینی و کلم استفاده می‌شود.

کود خوک: از دیگر انواع کود طبیعی برای کود دهی خاک بسیار خطرناک است، زیرا سوزناک ترین نوع کود تازه است. مقدار نیتروژن در رکود خود بیشتر از مقدار این عنصر در کود اسب است. از معایب کود آلی (مدفوع خوک) این است که پوشش گیاهی حیاط خانه را از بین می برد. از کود خوک می توان به عنوان منبع نیتروژن استفاده کرد اما برای اینکه به ریشه گیاه آسیب وارد نشود باید آن را با مقدار زیادی آب رقیق کرد.

از این رو کودهای آلی که دارای انواع مواد آلی است برای اکسید کردن خاک استفاده می شود. فقط باغبانان باتجربه از کود های آلی استفاده می‌کنند، از معایب کود آلی این می باشد که مدفوع تازه دارای مقدار زیادی نیتروژن و دانه علف های هرز و انگل های مختلف است. استفاده از این محصول بدون کود کمپوست یا رقیق کردن آن خطرناک است.

هوموس

محبوب ترین کود طبیعی هوموس است. این یک پوشش طبیعی ارگانیک است که پس از چندین سال پوسیدگی به کود تازه یا باقیمانده گیاه تبدیل می شود. به عبارت دیگر هوموس به هر نوع کود دامی یا بقای یک گیاه گفته می شود که به مدت دو تا سه سال در حالت خوابیده یا کمپوست بوده و پس از آن به هوموس تبدیل شده است.

مزایا

در این محصول هیچ عامل بیماری زا، انگل و بذر علفهای هرز وجود ندارد. هوموس به حاصلخیزی .و ساختار خاک کمک می‌کند رطوبت را در خاک های شنی حفظ می‌کند و باعث می‌شود خاکهای رس سنگین به صورت آزاد جریان داشته باشد. سمی نیست و در هر نوع خاک استفاده می‌شود. قوام خاک را بهبود می بخشد، باعث افزایش حاصلخیزی خاک می گردد و برای انسان و گیاه ایمن است. می‌توان از آن به عنوان سوخته زیستی استفاده کرد.

معایب

معایب کود آلی هموموس : هزینه بالا، انتظار طولانی برای تبدیل شدن کود تازه به هوموس، نیاز به یک منطقه بزرگ برای ذخیره‌سازی.

فضولات پرندگان

فضولات طیور حاوی ۱۶ گرم نیتروژن، ۱۵ گرم فسفر، ۹ گرم پتاسیم و ۲۴ گرم کلسیم است که از نظر محتوایی نیتروژن آن چندین برابر کود خوک است. به همین دلیل استفاده از کود پرندگان به صورت خالص ممنوع است.

مزایا

تسریع در رسیدن میوه ها، بهره‌وری بیشتر، بهبود ایمنی گیاه، عدم سمیت، تطبیق پذیری.

معایب

از معایب کودهای زیستی :استفاده نادرست منجر به مرگ گیاه می شود. نیاز به رقیق شدن در آب دارد. استفاده بیش از حد از فضولات پرندگان منجر به نا مناسب شدن خاک در طول سال می شود. بهتر است از این نوع کود پس از تبدیل شدن به کمپوست استفاده شود. از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمی باشد.

فضولات خرگوش

یکی دیگر از انواع کودهای آلی فضولات خرگوش است که یکی از بهترین انواع کود آلی تازه می باشد و قوام آن باعث حمل و نقل راحت‌تر این کود می‌شود. همچنین به دلیل عدم وجود انگل و بذر علف های هرز برای انسان و گیاه کود ایمنی محسوب می‌شود. فضولات خرگوش را می‌توان به صورت پودر در آورد. حاوی رطوبت است و به عنوان بستری برای گیاهان داخل خاک به حساب می‌آید.

همچنین فضولات خرگوش برای تغذیه گیاهانی که به مقدار زیادی منیزیم نیاز دارند مناسب است. کود تازه موجب سوختن ریشه گیاه می شود پس تازه آن مناسب نیست. این کود بیولوژیکی برای کشاورزی بسیار با ارزش است.

مزایا

حمل و نقل آسان، ترکیب شیمیایی غنی، ارزش بیولوژیکی بالا، تطبیق پذیری، عدم وجود انگل و بذر علفهای هرز.

معایب

از معایب کود آلی این است که استفاده بیش از حد موجب از بین رفتن گیاه می شود. هزینه بالایی دارد. کود تازه باعث مرگ گیاه می شود.

کمپوست

بعد از هوموس، کود کمپوست دومین کود محبوب به شمار می‌رود و از نظر هزینه و راحتی حمل و نقل اولین کود است. کود کمپوست باقیمانده‌ انواع مواد آلی است که تحت تاثیر محیط خارجی یا با استفاده از هر وسیله‌ای برای مدتی خاص تجزیه می‌شوند.

از هرگونه باقیمانده پوشش گیاهی، کود، زغال‌سنگ نارس، شاخ و برگ ضایعات گیاهی و دامی ناشی از فعالیتهای انسانی که برای خوراک مناسب نیستند می توان برای کود کمپوست استفاده کرد.

خواص کمپوست مانند هوموس است، به همین دلیل دوز وارد شده به خاک یکسان می باشد. برای کودهی گیاهانی مانند میوه و گیاهان زینتی مناسب است.

مزایا

هزینه کم، عدم وجود علف های هرز و موجودات مضر، تطبیق پذیری و مصرف کم منابع و زمان.

معایب

از معایب کود آلی کمپوست این می باشد که ارزش تغذیه بستگی به انواع ماده اولیه دارد. در روند تجزیه بوی نامطبوعی ایجاد می‌شود. برای ذخیره نیاز به فضای بزرگ دارد. کاربرد کمی برای گیاهان دارد. مقدار زیادی برای سطح باید استفاده کرد. خرید کمپوست پیشنهاد نمی‌شود زیرا نمی‌توان دقیق فهمید که ماده اولیه آن چه چیزی می باشد.

خاکستر

یکی دیگر از انواع مواد آلی که برای استفاده به عنوان کود مناسب است خاکستر می باشد. کود خاکستر بسته به ماده اولیه که سوزانده شده حاوی فسفر، گوگرد، منیزیم، پتاسیم و منگنز است. خاکستر برای همه نوع پوشش گیاهی مناسب است، زیرا فاقد موادی است که برای ریشه مناسب نیست. اما برای استفاده در زمین‌هایی که دارای اسیدیته زیاد هستند مراقب باشید، زیرا شرایط را بدتر می‌کند. بهتر است از خاکستر همراه با کودهای حاوی نیتروژن، اوره و نیترات آمونیوم استفاده کرد.

مزایا

هیچ ضرری برای انسان و گیاه ندارد. مقدار کمی از آن کافی است. حمل و نقل و نحوه نگهداری آسانی دارد. احتیاج به پردازش و یا ترکیب با دیگر عناصر را ندارد. بوی نامطبوع آن کم است.

معایب

معایب کود آلی : مفید بودن آن به محصولی که سوزانده شده بستگی دارد. برای محصولاتی که احتیاج به خاک اسیدی دارند، مناسب نیست. به دلیل این که در خاکستر کلر وجود ندارد برای محصولاتی که به این عنصر حساس هستند، مفید است. مانند تمشک، خیار، کدو، سیب زمینی و توت فرنگی.

بایو هوموس

کودی است که توسط کرم ها فرآوری می‌شود. به عبارت دیگر این کود ماده زائد کرم های خاکی است. این کود در بین باغبانان محبوبیتی ندارد زیرا استفاده از هوموس و کمپوست بیشتر دیده می‌شود. بایوهوموس حاوی بسیاری از باکتری‌های مفید است که می‌تواند رشد و ایمنی گیاه را تقویت کند. کمپوست کرم حاوی نیتروژن، آهن، کلسیم، منیزیم و مواد آلی است.

مزایا

برای هر نوع خاکی مناسب است و باروری خاک را افزایش می دهد. از دیگر فواید آن می توان به تطبیق پذیری، عدم وجود موجودات بیماری زا یا بذر علفهای هرز، عدم سمیت، از بین نرفتن با آب، امکان استفاده در خانه را نام برد. در صورت مصرف بیش از حد برای خاک مسمومیت ایجاد نمی‌کند.

معایب

معایب کود آلی بایوهوموس :هزینه بالا، فرآیند لقاح طولانی.

کود سبز

سایدراتا گیاهانی هستند که با ترکیب شدن نیتروژن با کود سبز و سایر مواد قابل جذب، باعث رشد گیاه می شوند که عبارتند از: حبوبات، گندم سیاه، غلات و خردل.

نحوه استفاده از کود سبز: وقتی نخود فرنگی کاشته می شود به محض اینکه توده سبز آن دیده شد، آن را در خاک قرار دهید. پس از مدتی محصولات اصلی را در این خاک بکارید. در فرایند تجزیه، نخود فرنگی مواد مغذی مورد نیاز گیاهان را تامین می کند.

مزایا

تهدیدی برای زندگی و پوشش گیاهی انسان نیست. نیازی به اختصاص دادن به فضایی برای ذخیره کود نیست، تطبیق پذیری، وجود مواد اساسی لازم برای گیاه، مصرف بیش از حد آن مشکل ایجاد نمی کند، پانسمان سطح خاک را مسموم نمی کند.

معایب

معایب کود آلی سبز : عدم امکان حمل و نقل، تخلیه خاک در هنگام تجمع مواد مغذی، نیاز به استفاده همزمان با سایر انواع پانسمان برای حاصلخیز شدن، نتیجه مورد انتظار وقت و هزینه اضافی جهت کاشت و رشد کود سبز را به دنبال دارد.

کنجاله استخوان (پودر استخوان)

کنجاله استخوان به استخوان‌های گاو یا ماهی گفته می‌شود که به صورت پودر در آمده است. کنجاله استخوان غنی از کلسیم و فسفر است به همین دلیل برای گیاهانی که به این عناصر نیاز دارند استفاده می‌شود.

کنجاله استخوان ماهی نیتروژن زیادی دارد ولی در استخوان گاو وجود ندارد. اما مقدار فسفر کنجاله استخوان گاو بیشتر از استخوان ماهی است. در صورت مصرف بیش از حد پودر استخوان باعث می‌شود گیاهان زودتر پیر شوند و عوارض جانبی دیگری نیز در پی دارد. پودر استخوان میزان اسیدیته خاک را کاهش می دهد، بنابراین در خاکهای قلیایی توصیه می شود و هنگامی که اکسید کننده دیگری استفاده می کنید PH را متعادل می کند.

مزایا

مزایای کنجاله استخوان : عدم وجود ناخالصی های مضر و دانه علف های هرز و موجودات زنده مضر، هزینه کم، در صورت ذخیره سازی صحیح به صورت نامحدود ماندگاری دارد، اثر آن طولانی مدت است، از دیگر مزایای کنجاله استخوان می توان به تطبیق پذیری، امکان استفاده برای کاهش اسیدیته، حمل و نقل مناسب و ذخیره‌سازی آسان و اینکه  بوی نامطبوع ندارد اشاره کرد.

معایب

معایب کودهای زیستی : استفاده نادرست از کنجاله استخوان منجر به افزایش شدید فسفر در خاک می شود که آن را برای کاشت بسیاری از محصولات نامناسب می کند.

خاک اره

معمولا از خاک اره برای مالچ خاک استفاده می‌کنند و گیاه را در برابر تغییرات شدید دمایی و علف های هرز محافظت می کند. خاک اره چوب به عنوان کود برای مالچ خاک، کمپوست و مخلوط شدن با کود یا هوموس استفاده می‌شود. در این مواقع خا اره تازه با کود تازه مخلوط می شود، زیرا تراشه های چوب مقدار زیادی نیتروژن را جذب می‌کند. در هنگام مالچ با خاک اره ابتدا فقط عملکرد محافظتی دارد، اما پس از سه سال پس از اتمام فرایند های پوسیدگی خاک اره شروع به تغذیه خاک می کند و به گیاهان کاشته شده عناصر لازم را اهدا می‌کند.

خاک اره مانند سایر بقایای گیاهی قابل کود پذیری است و می‌تواند با کود یا هوموس مخلوط شود. این کود برای گلخانه ها گزینه مناسبی نسبت زیرا خاک را به سرعت خنک می کند.

مزایا

امکان شل شدن خاک، امکان استفاده در خانه، قیمت پایین، استفاده از آن به عنوان یک ماده محافظ که در نهایت به کود تبدیل می شود، امکان کاهش یا افزایش اکسیداسیون خاک (بسته به خاک اره ای که استفاده می شود تازه یا پوسیده) حمل و نقل و ذخیره سازی آسان، بدون بو است.

معایب

معایب کودهای زیستی : پوسیدن آن ۱۰ سال طول می‌کشد، فقدان ارزش غذایی برای گیاه، خاک اره تازه می توان کل نیتروژن را از خاک بیرون بکشد و خاک اره پوسیده خود را به شدت اکسید می کند و در آینده امکان کاشت هیچ گیاهی در این زمین وجود ندارد. در خاک اره خریداری شده ممکن است ناخالصی هایی مانند لاک الکل و رنگ هایی باشد که برای خاک بسیار سمی است.

سیلت

بقایای گیاهان و حیواناتی که در کف رودخانه جمع شده‌اند را سیلت می نامند. از این کود در خاکهای شنی برای حفظ رطوبت در خاک استفاده می شود. بهتر است یا ساپروپل را همراه با سایر مواد روکشدار اضافه کنید که این امر باعث بهبود جریان پذیری خاک می شوند.

مزایا

با وجود عناصر مفید این کود از زباله های حیوانی کم نیستند. امکان استفاده بلافاصله پس از خشک شدن، تجزیه سریع در خاک، بهبود ساختار خاکهای شنی، عدم وجود علف های هرز، اشباع با مواد فعال بیولوژیکی.

معایب

معایب کودهای زیستی : گل و لای های تازه می تواند به گیاه آسیب بزند. مقدار زیاد نیتروژن در کود باعث افزایش اسیدیته خاک می شود. استفاده از گل و لای از مخازن آلوده منجر به مرگ محصولات کاشته می‌شود. مقدار مواد مغذی موجود در آن بستگی به منبع به دست آمده دارد.

مدفوع

مدفوع انسان نوع دیگری از کود است که به جز نیتروژن موجود در آن، از نظر ترکیب شبیه سرگین اسب است. برای استفاده از این نوع کود برای اینکه به گیاه آسیب نرسد باید آن را با خاک اره کمپوست کرد( حداقل زمان کمپوست ۹۰ روز است) به صورت خالص قابل استفاده نیست، زیرا منشاء تعداد زیادی از ارگانیسم های بیماری زا هستند که می‌توانند به محصولات کاشته شده آسیب برسانند. پس از قرار گرفتن در معرض مدفوع باید حداقل حدود یک و نیم سال در پشته ها برای ضدعفونی کامل نگهداری شود.

مزایا

تخلیه مخازن بدون هزینه اضافی، کمبود بذر علفهای هرز.

معایب

معایب کود آلی (مدفوع) : بوی نامطبوع، دوره طولانی آماده‌سازی، نیاز به اختصاص فضای زیاد برای مدفوع پوسیده، نیاز به استفاده از مواد افزودنی اضافی، میکرو ارگانیسم‌های بیماری‌زا در ماده اولیه وجود دارد، با اینکه ارزش زیادی برای زمین های زراعی  دارند، باغبانها به دلیل بوی نامطبوع و فرآیند طولانی آماده سازی تصمیم به استفاده از آن نمی گیرند.

سوالات متداول

۱) انواع کود های آلی کدامند؟

کود کشاورزی، هوموس، فضولات پرندگان، فضولات خرگوش، کمپوست، خاکستر، بایوهوموس، کود کشاورزی سبز، کنجاله استخوان، خاک اره، سیلت، مدفوع.

۲)چرا کود آلی برای خاک مفید است؟

کود آلی ساختار خاک را بهبود می بخشد، به حفظ مواد مغذی کمک می کند،اجازه می دهد کربن در بستر ثابت شود،توانایی محصول را برای جذب آب افزایش می دهد.

۳)معایب کودهای آلی چیست؟

در کودهای آلی سطح مواد مغذی پایین است،در تولید کودهای آلی همیشه نتیجه یکی نیست و فرآیند نابسامانی به وجود می آید، حتما باید در ترکیب با مواد دیگر استفاده شود.

۴)مزایای کودهای آلی چیست؟

کود آلی سرشار از انواع مواد آلی است که برای گیاهان و خاک مفید است و به رشد میکروب های مفید کمک می کند، با محیط زیست سازگار است، اثر نامطلوب سموم دفع آفات را کاهش می دهد.